Սրճա-շահումա-խմույթ

Ուրիշների հետ գործ չունեմ: Ես իմ մասին եմ ուզում պատմել: Ինչո՞ւ: Պարզապես որոշեցի ձեռք բերած փորձիս մասին ձեզ նույնպես տեղյակ պահել: Կօգնի դա ձեզ, թե չի օգնի, դա արդեն ես չեմ կարող իմանալ: Ինչևէ:

Ասեմ, որ հանկարծակի հիսաթափվեցի տարատեսակ լոտոներից: Հիասթափությունս խորն է և վերջնական, իսկ պատճառները` հասկանալի: Հիմա երկար-բարակ չեմ նկարագրի այն ապրումները, որ առաջանում են փշուր-փշուր եղած երազանքների, ձախողված պլանների արդյունքում: Միայն կասեմ “տառապանքս փորձ ունի” (շնորհակալություն բանաստեղծին):

Տառապելը տառապեցի, բայց դրանից չպետք է հետևություն անել, որ մեջս մեռավ մի բան շահելու անհագ ցանկությունը: Հիմա բոլորս գիտենք, որ եթե ցանկությունը չի բավարարվում, մարդը ձեռք է բերում անբավարարվածության բարդույթ, որի բուժման մասին բժիշկները տարակարծիք են: Նման մտավախությունների մեջ էի, երբ խելոք մարդիկ, ասես կարդալով մտքերս, վաճառքի հանեցին շահովի սուրճը: Սկսեցի օգտվել «հաճելին օգտակարի հետ» դասական տարբերակից: Գնում եմ շահովի սուրճ, հույսով, հավատով խմում, եթե սուրճի «թանձր» մգության մեջ թղթի պոչ եմ տեսնում, վայելում եմ այն բերկրանքը, որ կարող է տալ շահումի հույսը, իսկ եթե չեմ տեսնում թղթի պոչը, սփոփվում եմ մեծ բաժակ դառը սուրճով: Բերեմ լուրջ ստատիստիկ տվյալներ: Նախօրոք ասեմ, որ իմ առաջին փորձը լրիվ ձախողման ենթարկվեց: 9-ամսյա հետևողական սրճխմույթից հետո (ոսկյա շղթա ձեռք բերելու փայփլուն հույսով) ունեցա 45 կտրոն` համաստեղության նշաններով, 12 այծեղջուր, 5 կույս...բայց իմ բախտից այդպես էլ չշահեցի 12-րդ ամսվա կտրոն, ոսկյա շղթա ձեռք բերելը մնաց որպես պլպլան երազ: Բայց խառնվածքով հեռատես լինելով կտրոնները պահում եմ, ի՞նչ իմանաս ո՞նց կլինի, ինչպես օրինակ խնայդրամարկղներում սառեցված գումարների պատմությունը:

Չար լեզուներն ասում են, իբր այդ XII-ին այդպես էլ ոչ ոք չի տեսել: Սրճա-կտրոնա-հավաքման շրջանում ես շատ ծանոթներ ձեռք բերեցի: Պարզվեց, որ ինձ նման շատերն են տառապում այդ «հիվանդությամբ»: Մենք հասցեներ, հեռախոսահամարներ էինք փոխանակում, կտրում անցնում Երևանը ծայրից ծայր կտրոններ փոխանակելու համար, անպայման սուրճի նոր տուփով և այլն, և այլն: Անգամ միտք ծագեց հասարակական կազմակերպություն ստեղծել. «Սրճախմույթ շահում» ԲԲԸ:

Մի բան շահելու, ձեռքիս մեջ շահումը շոշափելու ցեցը ինձ ուտում էր և ես ընկա փնտրտուքի մեջ. փորձում էի բոլոր շահովի սուրճերը, օգտվում ամենաթարմ տեղեկատվությունից, խորհրդակցում մարդկանց հետ: Արդյունքում` ունեմ 9 մոխրաման, 4 բաժակ: Մոխրամանները երեքական դասավորել եմ պահարանում, բաժակները օգտագործում եմ:

Ինչպես ասում են` ախորժակը ուտելուց է բացվում: Մինչև վերջ անկեղծ լինելով ասեմ, որ սուրճի համն ու հոտը ինձ չի հետաքրքրում: Ուղղակի հիմա ուրիշ նպատակներ ունեմ, ուզում եմ արդուկ, լվացքի մեքենա շահել: Ահա նման «արտառոց», բայց ոչ անիրականալի երազանքները փայփայելով գնում ու խմում եմ սուրճ:

Արդյունքում ունեմ լիքը կտրոններ, տառապում եմ անքնությամբ: Բժիշկս ագելել է սուրճ խմել, բայց մեծ նպատակները զոհողություններ են պահանջում: Ահա այսպես էլ ինձ տված սրճմոլության ապրում եմ:

Փառք աստծո, Հայաստանում ապրանքներից շատերը շահովի են` պաղպաղակներ, մակարոնեղեն, լվացքի փոշի...,Այնպես որ սուրճից հրաժարվելու ղեպքում ապրանքի ընտրության պրոբլեմ չկա (կոնկրետ ինձ համար): Հետո ասում են էս երկրում ոչ մի զբաղվելու բան չկա, զբաղվեք էլի~...

Վ.Վ.

Չուզողություն, թե անհանդուրժողականություն

Հոգեվերլուծաբանի կարիք ունեմ: Գուցե թե նա ինձ բացատրի, թե այս ինչ դժգոհության, հակառակվելու մարմաջ Է ինձ կպել: «Չուզող» բառը նոր ծագում ունի: Այսինքն` ուզողը մի բան ուզողն Է, պահանջողը, իսկ չուզողը` այդ մի բանի չուզողն Է, բողոքողը, ընդվզողը: Կգտնվեն, իհարկե, այս բառի ուրիշ մեկնաբանություններ, բայց այն հարցի մասին, որ ուզում եմ խոսել, այսքանն Էլ բավական Է: Ստացվում Է` եթե բողոքող եմ, ուրեմն չուզող եմ: Համաձայն եմ կիսով չափ` բողոքող եմ, բայց` ոչ նախանձ: Ո՞ւմ Է պետք այսքան նրբանկատությունը, ինձ համար հանգիստ ապրում Էի, այժմ ամեն ինչ ազդում Է ինձ վրա: Կարդում եմ հեռուստւսալիքներից մեկով ազդարարվող աշխատանքի հրավերը եւ չուզողությունս բռնում Է: Ով չի կարդացել, ուզում եմ բառացի ներկայացնել տեքստը, իսկ հետո պարզաբանել դժգոհությունս. «Ուշադրություն, «Զվարթնոց» օդանավակայանում մատուցողուհիներ աշխատելու համար հրավիրվում են 18-23 տարեկան, գերազանց անգլերեն եւ ռուսերեն իմացող, 170 սմ հասակ ունեցող գեղեցիկ աղջիկներ»:

Այս հայտարարությունը դեռ անցյալ տարվանից պտտվում Է աչքերիս դեմ: Եթե այդ տվյալներով աղջիկները հրավիրվեին աշխատանքի այդ նույն օդանավակայանում որպես ուղեկցորդուհիներ, ինձ համար թերևս հասկանալի լիներ պահանջատիրոջ «բարձրաճաշակությունը», բայց մատուցողուհի աշխատելու համար այդպիսի~ պահանջներ... , այն Էլ երբ մեր` 145-160սմ հասակ ունեցող աղջիկները մատուցողուհիներ աշխատելու համար կտրում-անցնում են օվկիանոսը: Հիմա կասեք` Ամերիկայում նրանք համարվում են Էժան աշխատուժ: Եվ այդ «ցածր վարձատրվող» Ամերիկայում, աղջիկը կարող Է մի քանի ամսում այնքան աշխատել, որ փակի ճանապարհածախսի համար տոկոսով վերցրած պարտքը եւ դեռ մի քիչ Էլ դոլար բորի (եթե վերադառնա) ուսման վարձը փակելու համար: Հիմա դառնանք այդ աղջկա հայրենիքին` մեր Հայաստանին, որտեղ 165 սմ հասակն անգամ չի օգնի, որպեսզի այդ աղջիկը մատուցողուհի աշխատի (պահանջվում Է 170 սմ հասակ), եթե նույնիսկ տիրապետում Է անգլերենին եւ ռուսերենին (հայերենի մասին խոսք չկա): Իսկ եթե աղջիկը ի վերջո գտնում Է աշխատանք, նա իր գեղեցիկ դեմքով և երկար ոտքերով այնքան պիտի օրորվի-շորորվի, որ օտարազգիները եւ հայրենական օտարամոլները թեյավճար տան նրան 12-ից 14 ժամ աշխատանքի դիմաց: Եվ հետո զարմացած իրար ենք նայում եւ բացականչում. «Հայ աղջիկները ոնց փոխվեցին, հիմա նրանք բոլորին տվել-անցել են»: Հիմա կասեք, գործատերը իրավունք ունի իր պահանջները առաջ քաշելու, բոյ չունես` տեղդ սուսիկ-փուսիկ նստիր: Բոյ չունեմ, բայց աղջիկներ ունեմ, բարեկամներս աղջիկներ ունեն: Բա մեկը չկա՞ ասի դրանց`թոփ մոդե՞լ ես ընտրում, պոդիո՞ւմ ես հանելու այդ աղջիկներին, պիտի աշխարհին հիացնես հայ աղջիկների գեղեցկությամբ, խելք ու շնորհքով: Կան չգրված օրենքներ, որոնք Էլ հենց ձևավորում են ազգային արժանապատվությունը, հոգեբանությունը:

Եթե 18-23 տարեկան աղջիկը տիրապետում Է երկու լեզուների, ուրեմն`նա արդեն կիրթ եւ զարգացած աղջիկ Է եւ ցանկացած նորմալ երկրում կգտնի իր գիտելիքներին համապատասխան աշխատանք` համապատասխան աշխատավարձով: Մեզ մոտ աշխատանք առաջարկողները, օգտվելով երկրի խղճուկ եւ ողբալի վիճակից, այնպես են անում, որ մատուցողուհու աշխատանքը դառնա երկնագույն երազ, ինչպես ասենք, Հոլիվուդում նկարահանվելը, իսկ շատ աղջիկների Էլ գցում են թերարժեքության բարդույթի նոպաների մեջ: Եվ զարմանում ենք, թե ջահելները ինչպես են մեկնում օտար երկրներ: Մանկապարտեզներից սկսած` «հեռուն տեսնող» ծնողները նրանց անգլերեն ու ռուսերեն են սովորեցնում, որ ապագայում նրանց այդ կարճահասակ երեխաներն աշխատանք գտնեն գոնե օտարության մեջ:

Վ.Վ.

Սպառենք, որ չսպառվենք

Նոր բարքեր են. նախ որոշեցին, որ մեր ընտանիքի պլանավորմամբ պետք է զբաղվեն ուրիշները, հիմա էլ նույն այդ ուրիշները /կամ նրանց դրդմամբ` մերոնք /, մեզ են առաջարկում սպառողական զամյուղներ, յուրաքանչյուրիս (ավելի ճիշտ, շա˜տ հասարակ մահկանացուներիս) հատկացված պարենի այն նվազագույն քանակը, որը պետք է սպառենք, որ չսպառվենք: Այդ զամբյուղի հույսին մնացողներին, միանգամայն ազնիվ մղումներով առաջնորդվելով, խորհուրդ եմ տալիս հնարավորինս արագ հրաժարվել այնպիսի «վնասակար» սովորություններից, ինչպիսիք են`

ա) օրը երեք անգամ սնվելը,

բ) համով բաներ ուտելը,

գ) ընտանեկան տոնախմբությունները,

դ) անսպասելի հյուրի համար բաժին պահելը:

    Որոշ բարոյահոգեբանական ցնցումներն անխուսափելի են, բայց դրական հետևանքներ  էլ կարելի է արձանագրել: Նախ, մարդն ազատվում է պարեն ընտրելու հոգսից: Հիմա կարող ես ուտել այն,  ինչ կգտնես քո սպառողական զամբյուղում: Եթե այնտեղ միայն մի բուռ սիսեռ է, ուրեմն կեր սիսեռը հատիկ-հատիկ, ճիշտ հաշվարկով: Հիշիր, ամիս կա 30 օր ունի, ամիս էլ կա, ցավոք սրտի, 31 օր ունի, բայց դրա կողքին էլ փետրվար ամիսը կա, որն, ինչպես հիշում եք, հիմնականում 28 օր ունի:

Երկրորդ, մարդուն տրվում է երազելու անսպառ հնարավորություն: Փակում ես աչքերդ ու երազում, թե իբր քո սպառողական զամբյուղը շփոթել են պատգամավորի կամ նախարարի սպառողական զամբյուղի հետ: Հիշո՞ւմ ես, թե այն նեղ ծակով Պույ-պույը ոնց ընկավ կոկոսի մեջ և ինչ հրաշալի պահեր ապրեց: Դասական տարբերակը թող քեզ օրինակ ծառայի:

Երազենք, երազենք նաև, որ հանկարծ չգա այն օրը, երբ դոլլար-դրամ վայրիվերումների հետևանքով կամ նոր հաշվարկների արդյունքում մեր սպառողական զամբյուղի անկյունում ընդամենը մի կապ խառը կանաչի չգտնենք ու ստիպված լինենք` երանությամբ ու ափսոսանքով հիշել այն օրերը, երբ հատիկ-հատիկ ուտում էինք մեզ բաժին հասած մի բուռ սիսեռը:

Վարդիկ Վարդազարյան

Բոնուս` սթրեսի դիմաց

Կյանքս համատարած սթրեսների շարան է: Մտածում եմ, եթե հայտնի քաղաքակիրթ երկներից

մեկում ապրեի, դատի կտայի և հակասթերսային փոխհատուցման գումարներով ոտս ոտիս գցած լավ

էլ կապրեի: Բայց քանի որ մեր երկրում դեռևս նման բան չկա` այսպես էլ ապրում եմ` անհատույց

սթրեսային վիճակում: Սթրեսի` հնուց եկող շատ պատճառներ կան, բայց դառնամ և խոսեմ մերօրյա

պատճառների, հենց, ասենք, վերջին ընտրությունների մասին: Ինձ սթրեսային վիճակի է հասցնում

այն միտքը (պատճառը բացահայտված չէ), թե ինչո՞վ են զբաղվելու չվերընտրված, այսինքն`

նախկին պատգամավորները, նամանավանդ մի քանի հայտնի դեմքեր (անուններ չտանք): Արդեն

քանի տարի այդ մարդիկ սովորել էին իրենց աթոռին, իրենց կոճակին, իրենց լսափողին, միայն

իրենց հատուկ բառակապակցություններին, էլ չեմ ասում` իրենց աշխատավարձին: Հիմա ո՞նց են

ապրելու առանց այդ ամեն ինչի:

Կամ պակա՞ս սթրես է, որ քեզանից բացի մնացածը կամ միլիոն են շահում, կամ ավտոմեքենա:

Արի ու դիմացիր:

Սթրեսի լուրջ պատճառ են նաև հեռուստատեսային ինտելեկտուալ խաղերը: Որպես նախկին

գերազանցիկ հետևում եմ դրանց, և ամեն անգամ մեկ-երկու սթրեսն անպակաս է ինձնից:

Ո՞ր մեղքիս համար` չգիտեմ: Եթե միլիոն վաստակելու ցանկություն է դրսևորել, ասենք,

լեռնամետալուրգը, ես աղոթում եմ, ար հարցը ոչ լեռներին առնչվի, ոչ էլ առավել ևս,

մետալուրգիային: Եթե խաղացողը ֆիզիկոս է` հարցը թող շրջանցի ֆիզիկան, իսկ եթե

լեզի և գրականության մասնագետ է... Դուք էլ նկատած կլինեք, որ մարդիկ ֆանտաստիկ

անտեղյակություն են ցուցաբերում հատկապես իրենց մասնագիտությունից: Օրինակ օտար

լեզուների համալսարանի ուսանողը կարող է չիմանալ, որ «Մարդակային կատակերգության»

հեղինակը Օնորե դը բալզակն է: Կամ բարձրագույն կրթությամբ, բարետես երիտասարդը շատ

հանգիստ կարող է ասել, որ սարդարապատի ճակատամարտը «հավանաբար տեղի է ունեցել 20-

րդ դարում» (իրեն այդպես է թվում)... Սրանից էլ ուժեղ սթրեսի պատճա՞ռ: Նմանատիպ մեկ

այլ հեռուսատախաղի ժամանակ լուրջ ու երկար (շատ երկար) հարցերի կողքին, մեկ էլ, որպես

երաժշտական հարց, կարող է հնչել ռուսական ժամանակակից էստրադայի որևէ երգչի կատարում:

Որ ի՞նչ...

Ծանր սթրեսը հաղթահարելու մղումով փոխում եմ ալիքը, և «Գյուլնարա, սիրուն Գյուլնարա…» :

Աստված իմ, այս էլ ո˜րերորդ անգամ…Լռության մեջ հանգստություն գտնելու ակնկալիքով

անջատում եմ հեռուստացույցը, բայց ներքևի հարկից, վերևից և կողքերից մանկահասակ աղջկա

կեղեքիչ ձայնը շարունակում է. «Գյուլնարան խալիչա է գործել, խան»…

Հունիսի 1-ին հայոց լեզվի քննությունն ինձ հետ ոչ մի կապ չուներ, բայց էլի սթրես տարա: Նախ

սիրտս ահով լցրեցին այդ արկղերը, որ Լոնդոնից Երևան հասան ու ձեռքից ձեռք անցնելով` հասան

քննասենյակներ, հետո այդ “խաչիկ-մաչիկ”-ային, երկար-բարակ բացատրություններով տեստերը:

Միակ հուսադրողը բանն այն էր, որ ես, փառք Աստծո, քննություն հանձնողների մեջ չէի:

Վերջերս էլ ուղղակի մղձավանջային երազներ եմ տեսնում Մատենադարանի շուրջ ծավալված

թվայնացման, թե՞ թվանշացման աղմուկի պատճառով: Երազներիցս մեկում նույնիսկ

Մատենադարանի շենքն էին ԱՄՆ տեղափոխել…

Եթե սթրեսների պատճառը միայն հեռուստացույցը լիներ կանջատեի ու չէի էլ միացնի, բայց

պատճառներն ամենուր են: Դռան զանգը տալիս են` վախենում եմ բացել, կամ եհովայի վկաներն

են, կամ էլ օգնություն են խնդրում: կեսգիշերն անց մի քանի հաբ կուլ տալուց, տիբեթական քնաբեր

վարժություններից հետո հազիվհազ աչքս կպչում է, մեկ էլ բակում շարված ավտոմեքենաներից

մեկը սկսում է աղիողորմ “ճչալ”: Դե, եկ ու մի խենաթանա: Այսինքն հետո գոնե հակասթրեսային

ինչ-որ փոխհատուցում ստանայի: Դա էլ իմ «բոնուսը» կլիներ:

Վարդիկ Վարդազարյան 2009  / եթեր շաբաթաթերթ/

Թարգմանություններ

Դավիթ Սամոյլով

Թարգմանությունը` Վարդիկ Վարդազարյանի

******

Առաջին ձյունը

                                  

Գալիս է մի պահ,

Երբ հոգնում է ջուրն անգամ:

Կնշանակի առաջին ձյունը,

Հրես, ուր որ է, կթակի դուռը:

Ջուրը հոգնել է անձրևից հետո

                        առվակ լինելուց,

Արմատից-ցողուն վերելք,

Երկնքից-երկիր վայրէջք անելուց,

Ջուրը հոգնել է անվերջ երգելուց

                        ու կոհակվելուց:

Այնպես ուզում է պառկել, քուն մտնել,

            անշարժանալ ու չխոխոջել:

Ու արճճե գորշ երկնքի տակ

Խոնջանում է. անվճիտ, անփայլ:

Ջուրը հոգնել է ինքը իրենից:

Իսկ զգացմունքները՞:

Կհրաժարվի, երբ սառցակալի,

Ու էլ չի երգի, էլ չի կարկաչի

Զընգ, զընգ, կզնգա, ինչպես զրահը:

Ճիշտ է, հեռու է խոր լռությունը,

Բայց վերջանում է ճամփախաբանքը:

Հողը դեռ սև է, սակայն

Արդեն սառել է ճամփաբաժանը:

Հրես, ուր որ է, ամենուր` օդում,

Պարը կսկսի

Առաջին Ձյունը:

*******

Հմայքն ամայի պուրակի,

Երկչոտ արևը նոյեմբեր ամսվա,

Սրանից պարզ ու տանջալի

Շուրջս էլ ոչինչ չկա:

Եվ այդ համր անդորրության մեջ

Խորասուզվել են, անշարժացել,

Սոճիների շարքերը կոպիտ,

Կնձնենիները` վտիտ:

Քամուց սրսրթում, թրթռում է դեռ,

Անշարժ ջուրը պուրակի…

Ժամանակը, ուր որ է, կկիսվի,

ՙԱյժմ՚-ի ու ՙերբեք՚-ի:

******

Քաղցր կյա՞նք: Հոսք ժամանակի:

Դանդաղ մահացող այգի:

Եվ դա այդպես է ի վերուստ:

Եվ դա` անկախ ինձանից:

Բայց և այնպես, կա ինչ որ մի բան,

Անկասելի, դանդաղ այդ հոսքում.

Գուցե դա նշան է գաղտնի

Եվ լուր հավերժական այն կյանքի:

Աշուն է: Սարյակները չվեցին:

Քամին ծառերի արանքից հնչում է

                                   բազմալար:

Տխուր է, բայց հենց այդ ժամերին

Այնքան լավ է, այնքան անհոգ,

                                   որ կարելի է խենթանալ:

******

Մի բոսոր տերև գողունի

                        ընկավ կանաչին,

Մերկացավ կարծես սիրտն անտառի

                        այդ ակնթարթին,

Պատրաստ փորձությունների

                        ու տառապանքների:

                       

Կրակ կտրած մի փունջ

                        բոցավառվեց հանկարծ,

Ասես գավաթի ունկին հպվեցին

Երկու հազար շուրթեր կիսաբաց:

Մոտիկ անտառը բոսորվեց շանթից,

Շառագունեցին ամպերը ցոլքից:

Տերևների  տոն էր ծորուն

Եվ երկնքի հանդարտ վեհություն:

Մի անծայրածիր մայրամուտ էր դա,

Որ տեսնում էի առաջին անգամ:

Կարծես երկիրը ծնվում էր նորեն

ըւ Ես քայլում էի բախտին ապավեն:

*******

Աշուն

Նահանջի մեջ այդ

                        կա մի վեհություն,

Երբ անտեսելով     

                        կորուստներն անթիվ

Գնում է դեպի 

                        անսահմանություն:

ՈՒ չի փակում դռներն ամուր

                        սառնամանիքի, ձյուների դիմաց,

ՈՒ չի ընկրկում, անգամ թաքուն,

                        եղանակի դեմ` անսանձ:

ԵՎ կարելի՞ է այդքանից հետո,

                        միայն թուլակամ փախուստ համարել

Վեհաշուք, հպարտ

                        Նահանջը Աշնան…

******

Սերգեյ Եսենին

Կապույտ մշուշ: Առատ ձյուն:

Լուսնի գունատ, դողդոջ լույս,

Այնքան տխուր, դառն ու անուշ,

Անցած գնացած օրերի հուշ:

Լուսնյակ մի գիշեր, ամենքից թաքուն,

Մաշած գլխարկս գլուխս քաշած,

Լքեցի տունն իմ, առանց համբույր,

Իսկ դրսում ձյուն էր, ոնց սորուն ավազ:

Հիմա դարձել եմ տունն իմ հայրենի,

Հիշու՞մ են դեռ ինձ, թե մոռացել են,

Ինչպես պանդուխտ մի վտարանդի

Տխուր կանգնել եմ բակում հյուղակի:

Սամույրի մորթուց իմ նոր գլխարկը

Լուռ ճմրթում եմ, դժգոհ, սրտնեղած,

Պապիս եմ հիշում, հիշում եմ տատիս

Ու փխրուն ձյունը լուռ գերեզմանի:

Հանգիստ է այնտեղ: Մենք էլ կննջենք,

Եվ ապրողները, և որ կծնվեն ու կապրեն էլի,

Սրա համար եմ ես սիրում մարդկանց

Եվ ուզում լինել մեկը նրանցից:

Ու հեկեկանքս հազիվ զսպելով,

Տխուր ժպտում եմ, մարած հայացքով,

Կարծես հյուղակն այս ու այս ծեր շանը

Տեսնում եմ վերջին, մի վերջին անգամ: