Նախաամանորյա տագնապներ

  Տագնա՞պ...մեղմ է ասված, համարյա խուճապ: Մարդ կա` Ամանորը հիշելիս աչքերից տապականեր, չարազներ, չալաղաջներ, էկզոտիկ աղցաններ ու այլևայլ  կայծեր են թռչում, մարդ էլ կա` Ամանորի մոտենալու հետ խուճապից աչքերի առաջ սևանում է ու ոչինչ չի տեսնում:

Դեռ դեկտեմբերի սկզբից ինձ համակած տագնապներս ուզում եմ կիսել իմ պես տագնապահարների հետ:

Արդեն քանի տարի է, ինչ մոտենում է Ամանորը` նախկինում իմ սիրած տոնը (այդ ե˜րբ էր), ցավով ու դժգոհությամբ հիշում եմ, որ Ամերիկայում, Եվրոպայում կամ գոնե ԱՊՀ երկրներից որևէ մեկում մի ծանոթ, բարեկամ չունեմ, որ մի քանի հարյուր դոլար ներդներ ընտանիքիս ամանորյա խնջույքը կազմակերպելու  համար, ու մենք էլ վերը նշված տապական, էկզոտիկ աղցանները, չարազները վայելած, գոհ ու երջանիկ թևակոխեինք 2008 թվականը, որը, ինչպես ասում են, Մկան կամ Առնետի տարի է: Պատկերացնու՞մ եք ինչքան թակարդ կլարեն…

  Խաչ քաշելով ներդրում կատարող գտնելու մտքի վրա` փորձում եմ իմ խաչը քիչ թե շատ արժանավայել տանել և դուրս գալ իրավիճակից… և սկսում են ծանրութեթև անել նախամանորյա պլյուսներն ու մինուսները:

  Ասում են, չէ՞ մինչև չգա վերջինը, չի հիշվի առաջինը: Լավ չէ՞ր 2007 –ը: Խոզի տարի էր, խորհուրդ չէր տրվում սեղանին խոզի բուդ դնել, և ով հնարավորություն չուներ բուդ գնելու, հանգիստ խղճով խնայեց 10-15 հազար դրամ` պատճառաբանելով, թե չի կարելի Խոզուկին նեղացնել: Հիմա խոզի բդին գումարվելու է Առնետին սիրաշահելու նպատակով սեղանին դրվող պանրի ճոխ տեսականին: Բայց ելք միշտ էլ կգտնվի, կարող եք աֆրիկյան ժանտախտը պատճառ բռնել (թեև ասում են վտանգավոր չէ):

   Դառնանք տոնածառին և նրան մոտանենանք այլընտրանքային տարբերակով: Ի՞նչ է բնական ծառը տուն բերելու ու զարդարելու երևույթը. բարբարոսկան վերաբերմունք հայերի բնաշխարհի, էկոլոգիայի և, վերջապես, մեր հանդեպ: Բավական է այսպես մտածենք, և միանգամից լուծում ենք բնական ծառ գնել- չգնելու հարցը` հօգուտ չգնելու: Արհեստական էլ կարող եք չգնել` «բա բնականի տե˜սքը, փշատերևի բո˜ւյրը» միանգամայն հիմնավորված պատճառաբանությամբ (նկատենք, որ այսօր արհեստական շատ տոնածառերի գներ գրեթե չեն զիջում բնական ծառերի գներին): Հարցի այլ լուծում ենք առաջարկում:  Քանի որ մենք ոչ մի բան չթափող ազգ ենք , խորդանոց–«չուլանների» ամենաբարձր դարակները քրքրելուց հետո հաստատ կգտնենք տատիկի տատիկից մնացած մի բարի ու հնաոճ տոնածառ: Ոչինչ որ այն մի փոքր ծռված  կլինի, իսկ խաղալիքները` գունաթափ, հիմա դա իր անունն ունի`«ռետրո»: Իսկ եթե դա էլ չգտնեք, վարագույրին թղթից տոնածառ կպցնելը միշտ կա ու կա (սա էլ քեզ մութ ու ցուրտ տարիներից մնացած «ավանգարդ ոճ»): Ինչպես նկատեցիք, տոնածառից էլ տնտեսեցինք:

  Չմոռանաք, որ նկատելիորեն կտնտեսենք, եթե կտրականապես հրաժարվենք «գեղեցկության սրահ» գնալուց: Ազատ կարող եք պաշտպանվել «քիթ սրբելու ժամանակ չկա» դասական արտահայտությամբ: Եվ անհնազանդ մազերը փաթաթելով մեր թվարկությունից առաջ  արտադրված երկու «բիգուդիով»` վերջին վայրկյանին շրթներկ քսելով կդիմավորենք հերթական ամանորը:

Մինուսներից չեմ ուզում խոսել, որովհետև դրանք չափազանց շատ են: միայն հիշեցման կարգով ասեմ, որ հունվարի 4-ին, շատերի մոտ արդեն 3-ին, չարազի միջի վերջին չամիչի հետ հօդս են ցնդում մեր կեղծ ուրախությունները, մանավանդ երբ նայում ենք հոսանքի, գազի, ջրի, հեռախոսի հաշվիչներին և հաշիվներին:

Դե, լավ, մի տխրեք, այս բոլորն, իհարկե, կատակ էր: Բարին ընդ ձեզ: Կհանդիպենք 2008-ին:

                                                                                                 

  Վարդիկ Վարդազարյան

Մտորումներ, որ ծագեցին տրամվայում

 Տրամվայը բուլգակովյան ինչ-որ բան է,  չէ՞ հիշեցնում: Բայց և այնպես, ես սիրում եմ երթևեկել հենց տրամվայով: Ինչ խոսք երթուղային տաքսիները շատ ավելի արագ են տեղ հասցնում և գնի մեջ էլ զգալի տարբերություն չկա` 10 դրամ (50 դրամանոց երթուաղայինների մասին է խոսքը), բայց ու՞ր եմ շտապում: Երթուղային տաքսիների մեջ տխուր է: Մարդիկ լուռ են, մտազբաղ, կիպ իրար կպած-նստած: Նկատե՞լ եք, այնտեղ անգամ սիրահարներն են լռում: Հազվադեպ է լինում, որ հարցասեր երեխաներ են նստում, որոնց անընդհատ  հարցերին մայրիկը կամ հայրիկը պատասխանում են. «Սուս կաց, ամոթ է, միայն դու ես խոսում»: Նման  դեպքերում հազիվ եմ ինձ զսպում, որ չմիջամտեմ. «Այ սիրելիս, երեխա է, հարց է տալիս , պատասխանիր, ինչո՞ւ է ամոթ»: Չէ, տրամվայում ավելի հետաքրքիր է, աշխույժ: Ամեն մի փոքրիկ զրույցից անգամ կարող է իսկական հարց ու պատասխանի երեկո դառնալ, կամ, ինչպես հիմա է հարգի ասել «ток-шоу»-ի վերածվել: Նրանք ովքեր չեն օգտվում տրանսպորտի այդ տեսակից շատ բան են կորցնում, օրվա изюминка-ն, իմ կարծիքով, հենց տրամվայում է: Տրամվայով են երթևեկում ծերերը, հաշմանդամները, հիվանդները, կիսացնդածները, ցնդածները: Տրամվայում հանդիպում են նաև երթուղային տաքսուն «արժանի» ուղևորներ, որոնք, իմ կարծիքով, նույնպես  «ֆոլկլորի» սիրահարներ են կամ էլ պրոբլեմ ունեն շնչառության հետ կապված. Նրանց տարածություն է պետք և օդ` շնչելու համար: Տրամվայը իսկական փրկություն է ճանապարհը կարճացնելու, հետաքրքիր դարձնելու համար և էկոլոգիապես մաքուր տեղ հասնելու համար: Ես համոզված եմ, որ իշխանավորներից շատերը անտեղյակ են տրամվայի այս առավելություներին  (նրանք ե՞րբ են վերջին անգամ տրամվայ նստել), դրա համար էլ քանդում են տրամվայի գծերը: Նրանք պետք է հասկանան, որ այս փոխադրամիջոցը մի բազմաքանակ խավի է ծառայում, որի 50 %-ը երթևեկում է անփող, ուր մարդիկ լիցքաթափվում են, շփվում, զրուցում: Մի երկու տարի առաջ  այն, ասես, փոքրիկ հրապարակ էր, ուր մարդիկ, հիմնականում` ծերերը, իսկական միտինգներ էին կազմակերպում: Նրանք նորություններ էին փոխանակում, “նախշում” իշխանավորներին, բողոքում, փնովում, հետո հանկարծ մեղմանում, բարիանում, կատակում և միմյանց “պինդ կաց” մաղթելով` իջնում` հաջորդ օրը նորից հանդիպելու ակնկալիքով:

Ցավոք պետք է նշեմ, որ վերջին ժամանակներս տրամվայական այդ պոռթկում- միտինգները  անհետացման շեմին են: Ի՞նչ է պատահել: Չեմ կարծում, որ պապիկներն ու տատաիկները այլևս բողոքելու պատճառ չունեն, իսկ գուցե հոգնել են, կամ էլ նրանց շարքերը խիստ նոսրացել են:

Հիշո՞ւմ եք, արաբական հեքիաթներում թագավորները ժողովրդի կարծիքը իրենց մասին իմանալու համար կերպարանափոխվում են և աղքատի տեսքով քայլում փողոցներով, կանգնում, զրուցում, լսում: Մեր ղեկավարներն էլ, եթե մեկ-մեկ կերպարանափոխվեն, տրամվայով մի քանի «կրուգ տան», գուցե թե սկսեն մի փոքր ուրիշ ձևով նայել իրենք իրենց, շրջապատին:

 Իմ մտորումները ընդհատվեցին, իմ կանգառն էր, և պետք է իջնեի, իսկ տրամվայը շարունակեց իր ճանապարը:

Վարդիկ Վարդազարյան  (2003, հունվարի 23 “Օրրան”)  

ԵՐԵՎԱՆՅԱՆ ԳԵՏՆԱՆՑՈՒՄՆԵՐԻ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅՈՒՆԸ

Ի՞նչ առաքելություն ունեն գետնանցումները Երեւանում, այսինքն` ի՞նչ նպատակի են ծառայում արդեն իսկ գոյություն ունեցող գետնանցումները: Ավտոմեքենայով տեղաշարժվողները միաձայն, անգամ մի փոքր հիասթափված հարցի պարզունակությունից կպատասխանեն. «հետիոտների հոգսը թեթեւացնելու եւ ավտոմեքենաների հետ նրանց բախվելու հավանականությունը նվազեցնելու համար»: Պատասխանը չափազանց տրամաբանական է եւ համոզիչ, պարզապես, երկրորդ հարցն է ծագում, թե ինչու այդչափ կուռ տրամաբանությամբ բացատրվող երեւույթը ինչպես հարկն է չի ծառայում իր բուն նպատակին: Պատասխան ստանալու համար հիմա էլ դիմենք հենց այդ պահին գետնանցումն անտեսած ( իսկ նա այդ պահին անտեսեց, այսինքն` չօգտվեց կինո «Հայրենիք»-ի գետնանցումից), երթեւեկության կանոնները խախտած, դժվարանցանելի խաչմերուկը մի կերպ հաղթահարած, վախից սփրթնած հետիոտնին` այսինքն` ինձ: Ես էլ, ընձեռնված առիթն օգտագործելով, պատասխանեմ «Համաշխարհային մակարդակով մարդու կյանքին սպառնացող ամենավտանգավոր երեւույթներից մեկը Երեւանի` բազմահազար մեքենաներով ծանրաբեռնված փողոցները հատելն ու մայթից մայթ անցնելն է, անգամ եթե դու հետեւում ես լուսաազդանշանին, քանի որ վարորդներից ոմանք դրա վրա թքած ունեն: Բայց ես գերադասում եմ կյանքս վտանգի ենթարկել երկրի երեսին, քան բարոյահոգեբանական, էլ չեմ ասում առողջական սթրեսի ենթարկվել գետնանցումներում: Եթե դեռ կան տարակուսողներ, ում համար ասելիքս պարզ չէ, թող հոտոտելիքն ուղղեն վերը նշված անցումի ուղղությամբ: Միայն արագ արտաշնչեք, որովհետեւ հաստատ թթվածին չկա ներշնչած օդի մեջ՚:

Եկեք շարունակենք մեր մտորումները Երեւանի գետնանցումների մասին: Եթե դրանք էն գլխից տոնավաճառի չեն վերածվել (ինչպես մետրոյի կանգառների շուրջը), ապա խիստ աղտոտված են, գարշահոտ, բայց ոչ ոք չի կասկածում, որ դրանց մաքրության եւ պահպանության հարցերով զբաղվողներ հաստատ կան (կամ չկան, եւ միայն անուններ են թղթերի վրա):

Ինչեւէ, օրվա պիկ ժամերին, երբ սովորական անցումներով անցնելն ուղղակի ուժերիցս վեր է լինում, ես ստիպված մտնում եմ գետնանցում, որտեղ ամենատխուր մտքերն են ինձ պաշարում: Կարճ ասած, ինձ շատ դժբախտ եւ անապահով եմ զգում, չնայած պետք է որ հակառակը լիներ:

Այսօր նոր գետնանցումներ են կառուցվում, եւ լավ է, որ հիմնականում մեքենաների համար են դրանք, որովհետեւ հետիոտների համար կառուցված գետնանցումների հիգիենիկ վիճակը ցույց է տալիս, որ ոչ քաղաքացիները, ոչ էլ դրանց մաքրությամբ զբաղվողները պատրաստ չեն ճարտարապետական մտքի այդ հղացումից օգտվելու համար: Իսկ երբ ինչպես հարկն է կմաքրվեն ու կլուսավորվեն այդ անցումները, գուցե թե մարդիկ էլ հասկական, թե ինչի համար են դրանք եւ ուրիշ նպատակներով չիջնեն այնտեղ:

Մեկ էլ մտածում եմ, որ եթե որեւէ բարձր պաշտոնյայի (շա¯տ բարձր) խելքին փչի փողոցը հատել գետնանցումով, կարծում եմ, շատ արագ ամեն ինչ իր տեղը կընկնի: Պարզապես նորից հարց է ծագում. նրա մտքով երբեւէ նման բան կանցնի՞:

ՎԱՐԴԻԿ ՎԱՐԴԱԶԱՐՅԱՆ